صنایعی که باوجود تحریم ها و شرایط بد اقتصادی طی سالیان گذشته با تمام قوا برای زنده ماندن تلاش کردند و امروز با گشایش اقتصادی ناشی از زمزمه لغو تحریم ها چشم امیدشان به سیاست های اقتصادی دولت و حمایت مدیران است.
استان مرکزی نیز با وجود آنکه برند صنعتی بودن را یدک می کشد و بسیاری از صنایع مادر را در خود جای داده است به تأثی از شرایط حاکم بر کشور، طی هشت سال گذشته، قادر نبوده آنچنان که باید از حیثیت صنعت خود دفاع کند.
شرایط نامناسب صنایع بزرگ نظیر هپکو، واگن پارس، کمباین سازی، آذرآب و ماشین سازی حال این روزهای چهارمین قطب صنعتی کشور است.
شرکت های ماشین سازی و آذرآب که روزی بزرگترین نقش را در ایفای بازسازی کشور و پروژه های بزرگ داشتند، امروز با کمتر از نیمی از ظرفیت تولید خود در حال فعالیت هستند.
به نظر می رسد با وجود تمامی مشکلات کشور نظیر رکود اقتصادی و وجود تحریم ها، این مقامات استانی هستند که قادرند با اتخاذ تصمیمات درست راه را برای صنعت استان هموار کنند.
حال این روزهای آذرآب به عنوان بزرگترین سازنده تجهیزات پالایشگاهی و بررسی مشکلات و انتظارات این صنعت پس از تغییر در مدیریت آن، امری است که به موجب آن به گفتگو با غلامحسین کاتوزیان، قائم مقام مدیرعامل و مدیر کارخانه آذرآب پرداختیم.
شرکت آذرآب در حال حاضر با چه ظرفیتی در حال فعالیت است و عمده مشکلات این واحد صنعتی شامل چه مواردی است؟
در حال حاضر شرکت با ۴۰ درصد ظرفیت خود در حال فعالیت است. با حاکم شدن شرایط رکود در کشور و متوقف شدن پروژه های توسعه ای در نفت و گاز، با یک رکود کار مواجه هستیم که موجب شده آذرآب قادر نباشد با تمام ظرفیت خود به تولید بپردازد و به نوعی با رکود اقتصادی ظرفیت های شرکت بلااستفاده مانده است. بزرگترین مشکل شرکت آذرآب، در حال حاضر نبود بازار کار برای این شرکت است. البته با حاکم شدن شرایط تحریم، تأمین مواد اولیه، قطعات و تجهیزات طی سالیان گذشته، مشکلات عدیده ای را برای شرکت رقم زد که طولانی شدن زمان تولید، افزایش هزینه های شرکت، بالا رفتن ریسک پرداخت و افزایش قیمت تمام شده محصول از این دست بوده است.
با این وجود، سختی تأمین مواد خام و تأمین قطعات و تجهیزات و نیز افزایش قیمت تأمین هرگز فعالیت های شرکت را متوقف نکرد، آنچه نگران کننده است رکود حاکم بر اقتصاد، نبود پروژه های توسعه ای نفت و گاز و در نهایت نبود بازار کار برای مجموعه آذرآب است. در این سال های تحریم، شرکت ناچار به خرید خوراک و تجهیزات با افزایش ۲۵ درصدی قیمت شد.
همچنین در دوران پیش از تحریم، آذرآب، بیشترین مواد اولیه و قطعات خود را از کشورهای اروپایی و ژاپن تأمین می نمود که اکنون به دلیل محدودیت های ناشی از تحریم ها، تأمین قطعات و تجهیزات از کشورهای اروپایی بسیار دشوار شده است.
با وجود شرایط رکود حاکم بر اقتصاد و بسیاری از مشکلات دیگر نظیر عدم تصویب لایحه برجام در مجلس شورای اسلامی و لغو تحریم ها به نظر می رسد همچنان آذرآب برای حفظ حیات خود در تلاش است و سعی بر حفظ تولید خود هر چند با ظرفیت حداقلی دارد؛ در خصوص پروژه های در دست اقدام این شرکت در حال حاضر توضیح بفرمایید.
پتانسیل شرکت صنایع آذرآب در انجام پروژه هایی در چهار حوزه خلاصه می شود. فیلد اصلی که حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد فعالیت های شرکت را در برمی گیرد؛ ساخت بویلرهای صنعتی و بویلرهای نیروگاهی است، فعالیت دوم شرکت شامل ساخت تجهیزات نفت و گاز (تجهیزات پالایشگاهی و پتروشیمی) می باشد و حوزه فعالیت سوم شرکت که تقریبا ۵ سال است به دلیل عدم سرمایه گذاری دولت در بخش سدسازی متوقف شده، ساخت توربین های آبی است و آخرین کار شرکت آذرآب ساخت توربین در سد سیابیشه بود.
فعالیت چهارم شرکت نیز شامل ساخت تجهیزات کارخانجات سیمان و فولاد است که به دلیل متوقف شدن بسیاری از پروژه های این بخش، تقریبا شرکت آذرآب در این حوزه نیز فعالیتی ندارد بنابراین در حال حاضر شرکت در دو فیلد ساخت تجهیزات نیروگاهی و نفت و گاز در حال فعالیت است که این پروژه ها شامل ساخت ۶ دستگاه بویلر فاز ۱۹ پارس جنوبی، ۶ دستگاه بویلر فاز۲۲، ۲۳ و ۲۴ پارس جنوبی، ۱۰ دستگاه بویلر پالایشگاه ستاره خلیج فارس، ۴ دستگاه بویلرهای ان جی ال خارک و ۲ دستگاه بویلرهای پالایشگاه اصفهان است و از جمله پروژه های اخیر آذرآب محسوب می شوند که در مرحله راه اندازی و واگذاری قرار دارد و در حال حاضر پروژه های در دست ساخت آذرآب شامل ساخت تجهیزات پتروشیمی بوشهر و پتروشیمی ونیزان است. همچنین تعمیر اورهال بویلرهای المسیب عراق و بویلرهای نیروگاه تبریز از جمله کارهای فعلی در خط تولید آذرآب به شمار می رود.
برای انجام دو پروژه بزرگ نیز در مرحله عقد قرارداد هستیم که شامل پروژه سیراف و فراب است.
قرارداد پروژه سیراف در اسفند ماه سال ۹۳ با مبلغ ۷۶ میلیون یورو منعقد گشت که این پروژه در بند سیراف یک سایت صادراتی متانول به شمار می رود و فعالیت آذرآب در این پروژه شامل ساخت ۳ دستگاه بویلر، ۲ مخزن ذخیره و یک دستگاه SBM است.
پروژه مهم دیگر آذرآب شامل ساخت ۶ دستگاه بویلرهای سیکل ترکیبی نیروگاه خلیج فارس در عسلویه است که قرار دادن آن را با شرکت فراب قطعی نمودیم و مبلغ این پروژه نیز حدود ۱۴۰ میلیارد تومان است و این دو پروژه در مرحله مهندسی و نقشه کشی قرار دارد.
آذرآب در بخش ساخت تجهیزات نفت و گاز و پتروشیمی نیز پروژه ساخت برج ها و مخازن تحت فشار پتروشیمی بوشهر را در دست اقدام دارد که بخشی از ظرفیت های تولید شرکت را پر کرده و مبلغ این پروژه در حدود ۴۰ میلیون دلار است که مواد اولیه آن تأمین شده و در حال ساخت است.
با وجود تمامی این پروژه ها آذرآب در حال حاضر با ۴۰ درصد ظرفیت خود در حال فعالیت است و عملا در حوزه دیگر فعالیت خود شامل ساخت توربین و تجهیزات کارخانه های سیمان دارای ظرفیت های معطل مانده می باشد چرا که پروژه ها در این دو حوزه متوقف شده است
متأسفانه شرایط کشور به گونه ای است که سرمایه گذاری های دولت در پروژه های نفت و گاز و عمرانی به دلیل افت شدید قیمت نفت به شدت کاهش یافته است که به دلیل ارتباط مستقیم فعالیت های آذرآب به وجود چنین پروژه هایی بخش زیادی از ظرفیت های این شرکت بلا استفاده باقی مانده است. شرکت آذرآب کارخانه ساز و صنعت ساز است ما قادر هستیم که فعالیت ها و حوزه های کاری خویش را افزایش دهیم اما به طور کلی خالی ماندن ظرفیت های تولید آذرآب در شرایط فعلی، به دلیل رکود و کاهش حجم سرمایه گذاری بخش خصوصی و دولتی است.
تأثیر سیاست خارجی دولت یازدهم مبتنی بر گفتمان با ملت ها و تلاش برای رفع تحریم ها بر صنایع را چطور ارزیابی می کنید؟
با توجه به اینکه در حال حاضر عملا تحریم ها لغو نشده است همچنان مشکل انتقال پول وجود دارد، سوئیفت فعال نگشته، بانک های کشور امکان گشایش LC ندارند و ضمانت نامه های بانکی از طریق ایران فعال نشده بنابراین مشکل پرداخت پول در معاملات میان ایران و کشورهای خارجی باقی است اما مذاکرات هسته ای و توافقات اولیه، روابط تجاری را بهبود بخشیده است و شرایط برقراری ارتباط با شرکت های بزرگ دنیا رو به بهبود است. با این وجود صنایع همچنان در شرایط گذشته به سر می برند و به نظر می رسد تا لغو کامل تحریم ها مشکلات صنایع ادامه داشته باشد. به دلیل وجود تحریم ها همچنان واحدها در تأمین مواد اولیه با مشکل مواجه هستند و ما نیز همچنان ریسک پرداخت پول بدون ضمانت نامه بانکی را می پذیریم و انتقال پول به سختی صورت می گیرد.
سیاست های اقتصادی دولت تا چه اندازه به کمک بخش صنعت آمده و از آنجا که صنایع در کنار تأثیر پذیری از سیاست های خارجی بیشتر متأثر از سیاست های اقتصادی دولت ها هستند؛ این سیاست ها را چطور ارزیابی می کنید؟
تحلیل ما این است که سیاست مهار تورم دولت، عمیق شدن رکود را رقم زده است. عمده سرمایه گذاری هایی که در بخش های مختلف انرژی و عمرانی در کشور صورت می گیرد از طریق دولت است و در بخش نفت و گاز آن چه موجب رشد سرمایه گذاری ها می شود، وجود بودجه ها و پروژه های دولتی است که با توجه به سیاست های مهار تورمی که دولت در پیش گرفته است و همچنین عدم تزریق نقدینگی به کشور، حجم سرمایه گذاری ها کاهش یافته و رکود به اقتصاد حاکم شده است. این رکود، توقف تمامی فعالیت های تولیدی را منجر می شود که امری بسیار خطرناک برای تولید کشور است.
کم شدن فضای کار، شرایطی بحرانی برای آذرآب به دنبال دارد چرا که فعالیت این صنعت ارتباط مستقیمی با میزان سرمایه گذاری های کشور در پروژه های نفت و گاز و نیروگاهی دارد.
در شرایطی که کشور در رکود به سر می برد، حجم سرمایه گذاری های دولت در پروژه های نفت وگاز، انرژی و بخش عمرانی کاهش یافته است و فضای داخل کشور بازار مناسبی برای صنایع بزرگ محسوب نمی شود، بی شک نقش اتاق بازرگانی به منظور تأمین بازارهای خارجی پررنگ تر می شود. سیاست های اتاق بازرگانی ایران تا چه اندازه در این زمینه راهگشاست و صنایع کشور چه انتظاراتی از این تشکل بزرگ بخش خصوصی دارند؟
اتاق بازرگانی ایران می توانست با تسهیل فضای کسب و کار و ایجاد ارتباط با اتاق های دیگر کشورها تصویر درستی از توانایی های صنعتی کشور برای بازارهای هدف ترسیم کند و همچنین اتاق بازرگانی قادر بود با تسهیل شرکت در مناقصه برای صنایع بزرگ، شرایط بهتری را در صنعت کشور رقم بزند اما متأسفانه اتاق ایران در این بخش ها فعال نیست و تقریبا هیچ نقشی برای ما ایفا نمی کند.
اتاق بازرگانی ایران را با ترکیب جدید هیئت مدیره در دوره جدید چطور ارزیابی می‌کنید؟
در مجموع تغییری حاصل نشده است و اتاق ایران بیشتر در بخش واردات فعال است تا اینکه فضای صادراتی برای شرکت ها ایجاد کند. غلبه تجار در اتاق ایران که اغلب نیز تجارت را با واردات می شناسند، به ضرر شرکت های تولیدی، صنایع بزرگ و به طور کلی به ضرر صادرات کشور است. غلبه تجار در کشور به معنای غلبه تیمی است که واردات را بیش از صادرات دنبال می کنند. علی الرغم وجود بازارهای خوب در کشورهای هدف و همسایه نظیر عراق، افغانستان، پاکستان و ترکیه، شاهد بازاریابی مناسبی برای صنایع بزرگ نیستیم البته بخشی از این مشکلات به تحریم ها و محدودیت هایی که شامل کشور می شود، مربوط است. فضایی که دنیا به ما تحمیل کرده بر عدم عزم جدی اتاق بازرگانی در امر بازاریابی پیش گرفته است. به طور مثال در شرکت صنایع آذرآب که ساخت تجهیزات در پروژه های بزرگ را به عهده دارد، وجود تحریم ها در سیستم بانکی کار کردن با کشورهای خارجی را دشوار می سازد و بانک های ایران توانایی صدور ضمانت نامه بانکی را به صنایع برای شرکت در مناقصات خارجی، ندارند.
عملکرد سیستم بانکی کشور در حمایت از صنعت کشور چگونه است و نقش بانک ها در این راستا چیست؟
متأسفانه بانک ها از کارایی لازم برای حمایت از تولید برخوردار نیستند. نرخ بهره بانکی در ایران بسیار بالاست. بهره بانکی ۲۵ درصدی کمکی به فضای تولید نخواهد کرد و تأمین منابع مالی از بانک ها با وجود این نرخ بهره، توجیه اقتصادی ندارد. در حالی که در سایر کشورها نرخ بهره برای صنعت حدود ۳ الی ۴ درصد است. در کنار این نرخ بهره ی بالا، تضامینی که بانک برای پرداخت وام از واحدهای صنعتی می خواهند و شروط عدم بدهی به بانک فضا را سخت کرده است و عملا سیستم بانکی کشور قادر نیست مراوده ای با شرکت های تولیدی برقرار کند.
همچنین بانک ها هیچ حمایت مالی از صنایع به منظور گرفتن پروژه در کشورهای هدف ندارند و به نوعی فاینانس یا تأمین کننده مالی محسوب نمی شوند بیشترین انتظار ما از بانک ها فاینانس کردن پروژه ها و تأمین منابع مالی است که متأسفانه عملا بانک های کشور در این شکل و شمایل ظاهر نمی شوند و هیچ گونه ریسک سرمایه گذاری را نمی پذیرند.
کشور از ظرفیت های خوبی در صادرات فنی و مهندسی برخوردار است که این ظرفیت ها باید با کمک بانک ها و اتاق های بازرگانی از توانایی بالقوه به توانایی بالفعل برسد.
شرکت آذرآب تنها سازنده ساخت بویلر در خاورمیانه محسوب می شود و منحصر به فرد است اما به دلیل محدودیت های شدید، امکان کار در ترکیه، عراق، پاکستان، عربستان و دبی برای آذرآب وجود ندارد بنابراین انتظار می رود بانک ها نقش تأمین کننده مالی پروژه های سرمایه گذاری در کشورهای هدف ایفا کنند.
در بررسی مشکلات صنایع بزرگ طی چندین سال گذشته، در کنار مشکلات ناشی از تحریم ها و سیاست های غلط اقتصادی دولت های نهم و دهم، چالش اجرای نادرست اصل ۴۴ قانون اساسی نیز به چشم می خورد؛ شرایط تولید و فعالیت های شرکت آذرآب پس از واگذاری و خصوصی سازی چگونه رقم خورد؟
مشکلاتی که سایر واحدها با آن مواجه هستند، در آذرآب هم پس از خصوصی سازی ایجاد شد. یکی از معضلات آذرآب این است که طی هشت سال گذشته که این مجموعه خصوصی شده، مدیریت آن چندین دست گشته به طوری که شرکت ابتدا به صدرا و پس از آن به قرارگاه خاتم الانبیاء واگذار شد و اکنون نیز سهام شرکت به بورس فروخته شد.
مشکل آذرآب پس از خصوصی شدن شامل بدهی های انباشته شرکت است که توسط هیچ یک از مالکان پرداخت نشد، بخش خصوصی پرداخت بدهی ها را به عهده نمی گیرد و دولت هم حمایت های خود را از صنایعی نظیر آذرآب که واگذار شده اند سلب نموده است.
عمدتا در تمام دنیا صنایع سنگین و مادر، مدیریتشان دولتی است چرا که در صنایع مادر، حجم سرمایه گذاری ها بسیار بالاست و این صنایع نقش بسزایی در توسعه کشورها ایفا می کنند اما متأسفانه در ایران این برندها حفظ نشد و سرمایه داران غیر تخصصی مالکان صنایع مادر کشور شدند و حضور غیر حرفه ای ها شرکت ها را دچار آسیب کرد. اما آذرآب علاوه بر این مشکلات به دلیل عدم مالکیت واحد طی هشت سال گذشته و نبود ثبات مدیریتی، تنش های زیادی را تجربه کرده است. بطورکلی شرکت آذرآب به هنگام مدیریت دولتی از شرایط بهتری برخوردار بود.
با توجه به اشاره شما مبنی بر شرایط مناسب آذرآب از حیث تولید و مدیریت، در زمان مدیریت دولتی این شرکت چه پروژه های بزرگی را در سطح کشور به انجام رسانده است؟
ساخت تجهیزات نیروگاه شهید رجایی، نیروگاه شازند، نیروگاه بیستون، نیروگاه قم، ساخت سد کارون ۳ و کارون۴، سد گتوند، سد مسجد سلیمان و سد سیابیشه و نیز فاز ۱ پارس جنوبی، فاز ۴و ۵ پارس و پتروشیمی زاگرس از جمله پروژه های شرکت آذرآب در زمان مدیریت دولتی است.
شرکت صنایع آذرآب یکی از برندهای ملی به شمار می رود که حفظ آن حمایت تمامی مسوولین را می طلبد، نقش استان و مقامات استانی در توسعه این صنعت چیست؟
ما خواستار حمایت بیشتری از سوی استاندار، سازمان صنعت، اتاق بازرگانی و نمایندگان مجلس هستیم. ما از مسوولان استانی انتظار حمایت سیاسی از صنایع داخل در مقابل رقبای خارجی داشتیم.
مقامات استانی و نمایندگان مجلس می توانستند در تعرفه واردات کالا به کمک صنایع داخلی استان بیایند همچنین مقامات استانی قادر بودند تا از ورود پیمانکار خارج از استان برای انجام پروژه های سرمایه گذاری ممانعت به عمل آورند.
به طور مثال طرح دو طبقه شدن خیابان امام(ره) که اجرای آن به قرارگاه خاتم الانبیاء سپرده شده است، حدود ۱۲ سال پیش توسط ماشین سازی اراک مطرح شد اما متأسفانه برای اجرای این پروژه از ظرفیت های خارج از استان استفاده می شود در حالی که برای انجام این پروژه و پروژه هایی نظیر آن و نیز به منظور اجرای طرح توسعه نیروگاه شازند می توان از پتانسیل و ظرفیت های شرکت های توانمند استان نظیر آذرآب و ماشین سازی کمک گرفت. باید در توسعه استان به فعالیت های واگن پارس، شرکت هپکو، آذرآب و ماشین سازی فرصت داد. انتظار ما این است که همانطور که مقامات تبریز و اصفهان و دیگر شهرهای صنعتی بزرگ از صنایع خود حمایت می کنند، مسوولان و مقامات سیاسی استان استان مرکزی هم نسبت به حفظ برندهای صنعتی خود حساس باشند./ گروه اقتصادی عطریاس عاطفه سادات خلیلی